Kıbrıs'ın Endemik Florası

Tarihi ve kültürünün yanı sıra Kıbrıs’ı eşsiz kılan özelliklerinden biri de doğası. Akdeniz ikliminin her türlü güzelliğini bünyesinde toplayan Kıbrıs’ın florasında da birçok hazine gizli. Farklı göçmen kuşlara ev sahipliği yapan ormanlar ve Doğu Akdeniz’e özgü endemik bitkilerle dolu zengin bir floradan bahsettiğimizi düşündüğümüzde, tümünün bir hazine kadar değerli olduğunu görmek mümkün.

Kuzey Kıbrıs’ın özel coğrafi konumu da, florasını özgün kılmak için muhteşem bir zemin hazırlar ve doğa tutkunlarını cazibesiyle kendine hayran bırakır. 1900'den fazla çiçekli bitki türü Kuzey Kıbrıs'ı mesken tutmuştur. Dünyada bilinen orkide türlerinden 46 tanesini Kıbrıs’ta görmek mümkündür. Bunlardan biri de kuzeyde de görülebilen Kıbrıs’a endemik Kıbrıs Arı Orkidesidir. Kuzey Kıbrıs'ta, adanın başka hiçbir yerinde göremeyeceğiniz 19 bitki türü yaşamaktadır.

Orkidelerden asırlık zeytinlere, adaçayından lalelere, kekikten kum zambaklarına... Kıbrıs’ta her attığınız adımda benzersiz kokular ve renklerle karşılaşırsınız. İşte bu yüzden bağların ve bereketin tanrısı Dionysos'un en sevdiği adadır Kıbrıs. Burası, Afrodit'in, aşkı Adonis ile buluştuğu çiçek bahçesidir... Antonius'un Kleopatra'ya düğün hediyesidir... Bu ada, beyaz dalgalarla bereket getiren rüzgarın Afrodit'in doğduğunun işaretini taşır. Şimdi bırakın rüzgâr bizi uçursun, endemik bitki turumuza birlikte başlayalım.

Orchis’in hatırası: Orkideler

Endemik bitkiler turumuza orkideyle başlayalım... Orkide, Konfüçyüs'e göre, çiçeklerin kralıdır. Kırılgan, zarif ve bir o kadar da dayanıklıdır. Kadim zamanlardan beri tıbbın gözbebeği, aşkın en coşkulu sembollerinden biri ve Kıbrıs'ın uğurlu çiçeğidir. Su perisi bir anneden ve satir bir babadan dünyaya gelen Orchis, doğurganlıkla özdeşleştirilir. İnsanlar hep kışın bitmesini ve Orchis'in güzel ve rengarenk çiçeklerini yeniden göstermesini beklemişlerdir... Doğurganlığın sembolü olan Orchis efsanesi günümüzde de yaşanmakta ve Kıbrıslılar her baharda Orchis'in dönüşü için kutlamalar düzenlemektedir. Ada her sene rengarenk orkidelerin uyanışıyla kutsanır. Gelin, Kuzey Kıbrıs’ın gönül çelen güzelliği orkideleri biraz daha yakından tanıyalım.

Anadolu Orkidesi (Orchis anatolica) beyazdan mora rengarenktir ve yapraklarındaki beneklerle dikkat çeker. Mart – Nisan aylarında yolunuz Lapta ya da Beşparmak Dağları'na düşerse Anadolu Orkidesi sizi coşkulu bir törenle karşılayacaktır. Ayrıca adanın muhtelif köşelerinde Soytarı Orkidesi'ne de (Orchis morio ssp syriaca) rastlama ihtimaliniz yüksektir. Bu şakacı orkideye isminin nereden geldiğini sormayı sakın unutmayın.

Her Nisan başında ise adayı pembe bir orkide kaplar... Yapraklarına dikkatle baktığınızda gözlerinize inanamazsınız. Bu nedenle Latince adı Orchis italica olmasına rağmen yöre halkı tarafından Çıplak Adam Orkidesi olarak adlandırılmaktadır. Kıbrıs orkidesi (Ophrys kotschyi, Kıbrıs Arı Orkidesi) ise çam ormanlarında bulunabilir. Yalnızca Kıbrıs'ta yetişiyor ve adını 19. yüzyılın seçkin Avusturyalı botanikçisi Herr Kotschy'den alıyor. Mart ayının geldiğini ise çayırlarda, çam, selvi, okaliptüs ağaçlarının altında görebilirsiniz...

Tarihin her döneminde el üstünde tutulmuş, mitolojik hikâyelere kahraman, hastalıklara derman olmuş orkide... En önemlisi, güzel orkide Kuzey Kıbrıs'ın en özel festivallerinden birinde başrolü oynamıştır: Geleneksel Hisarköy Orkide Festivali. Her sene Mart ayının ilk haftasında, orkideler pıtrak gibi açarken düzenlenen festivale adalıların ilgisi büyüktür. Kıbrıs halkının doğaya duyduğu derin sevginin en güzel ifadesidir festival. 

Kanserle mücadelenin sembolü: Orkide Yürüyüşü 

Kıbrıs ruhunu en güzel anlatan örneklerden biri de Orkide Yürüyüşü’dür. Kanser Araştırma Vakfı tarafından 17 yıl önce başlatılan bu etkinlikle sağlıklı yaşamın değeri, sağlığın kadim simgesiyle kutlanır: Orkideler. Kanserle mücadeleye dikkat çekmek isteyen adalıların yoğun katılımıyla birlikte yürüyüş adeta bir şenliğe dönüşür. Kıbrıs Development ailesi olarak bizim de katıldığımız ve desteklediğimiz Orkide Yürüyüşü, adamızın tabiatla iç içe geçmiş barışçıl kültürünün en özel sembollerinden biridir

Endemik bitkilerin koruyucusu: Aziz Hilarion 

Kuzey Kıbrıs'ın endemik bitkilerinin önemli bir bölümü Aziz Hilarion Tepesi’nde ya da çevresinde yaşar, bu da akıllara ister istemez Aziz Hilarion'u getirir. Kudüs'ten göç eden ve hayatını manastırda dua ederek geçiren Aziz Hilarion'un adanın koruyucusu olduğuna inanılırdı. Dağa ve bitki örtüsüne baktığınızda Aziz Hilarion'un adayı korumakla kalmayıp kutsadığına da inanacaksınız. 

Saint Hilarion Kalesi, Girne'ye hâkim olan bir tepe üzerinde kurulmuş olup, o günden bu yana bu şehri bir melek gibi korumaktadır. Ancak bu kaleye ulaşmak için biraz tırmanmanız gerekir; deniz seviyesinden 700 metre yükseklikteki Beşparmak dağlarının zirvesine. Kaleye doğru yapacağınız 480 basamaklı etkileyici yolculuğunuzda Kıbrıs'ın endemik bitkileri size eşlik eder. Tepeye vardığınızda sizi uzun ve nazik gövdesiyle Delephinium casey’i (Casey'in Hezaranı) karşılayacaktır. Kadim manastırın en eski sakini ve Kıbrıs'ın nadir çiçeklerinden biridir. Phlomis cypria (St. Hilarion Kudüs Adaçayı) altın gibi parlayan yapraklarıyla sizi tepenin güney yakasında beklemektedir. Kalabalık ve şamatacı bir arkadaş grubunu andıran Pholomis cypria, birbirinin ardı sıra çiçek açar ve göz alıcı rengi sayesinde uzaktan bile seçilebilir.

Peki, lahanaların en çiçeklisi, en alımlısı Brassica hilarionis (St. Hilarion Lahanası) ile tanışmaya hazır mısınız? Adı üzerinde, bu özgün bitki de Aziz Hilarion'un koruması altında bin yıllardır Kıbrıs'ta yaşamaktadır. Kim bilir, ufukta beliren kaç düşman gemisi görmüştür, kaç prens, kaç prenses geçmiştir yamacından, kaç misafir bakıp bakıp iç geçirmiştir güzelliğine... 

Kale'ye çıkmak pek kolay olmasa da, zirveye doğru attığınız her adımda eşsiz bir ödül sizi bekler. Çevrenize dikkatli bakarsanız sizi izleyen küçük, beyaz yapraklı bir çiçek görürsünüz ve bu çiçek sadece Kıbrıs'ta bulunur... Latince adı Pimpinella cypria olan Kıbrıs Taç Anasonu gölgeliklerde yaşamayı tercih eder ve bembeyaz yapraklarıyla hemen fark edilir. Kale'ye yaklaştıkça yuvasını kayalıkların arasına kurmayı seçmiş bir Kıbrıslı'ya daha rastlayacaksınız:

Arabis cypria. Beyazdan pembeye tüm sıcak renkleri içinde barındırır. Arabis cypria ayrıca Aziz Hilarion Kalesi'nin sadık gözcüsüdür. Kayaların arasından ufka bakar ve bin yıllardır, adaya yaklaşan herkesi ilk o görür.